۹۱۰۰۵۶۳۶ EN

برچسب ها

جدیدترین مطالب

مطالب پر بازدید

طراحی‌‍‌ و ساختار بسته بندی‌ های مقوایی و کاغذی برای محصولات غذایی

توسط میثم شفیعی | ۱۶ فروردین ۱۳۹۶

مقدمه

طراحی و ساختار بسته بندی یا همان Packaging ترکیبی از هنر، صنعت و تکنولوژی است. برای بهبود شرایط نگهداری، حمل و نقل، بازاریابی و استفاده از یک محصول است. بسته‌بندی محصول عبارت است از هرگونه ظرف یا بسته‌ای که محصول در آن برای فروش به بازار عرضه می‌شود. یا به‌ وسیله آن اطلاعات لازم در مورد محصول به مصرف ‌کنندگان منتقل می‌شود. بسته‌بندی به‌ عنوان یک سیستم هماهنگ توصیف می‌‌شود. که هدف از آن، آماده‌سازی کالا جهت حمل و نقل، توزیع، انبار کردن، فروش و مصرف است.

بسته‌بندی از طرفی هنر، علم و تکنولوژی به‌ جهت آماده‌سازی کالاها برای حمل و نقل و فروش است. از طرفی، وسیله‌ای جهت اطمینان از سلامت محصول در تحویل به آخرین مصرف‌ کننده در بهترین شرایط با کمترین هزینه است. طراحی بسته‌بندی باید به گونه‌ای باشد که مشتریان براحتی از محتویات آن آگاه شده و برای حمل و نگهداری آن مشکلی نداشته باشند. به همین دلیل نقش مهمی در فرآیند بازاریابی و فروش ایفا خواهد کرد.

دو ویژگی بسیار مهم بسته‌بندی شامل طرح و ساختار آن است. امروزه به دلیل ویژگی‌های منحصر بفرد کاغذ و مقوا که ناشی از خواص الیاف سلولزی تشکیل دهنده‌ی آن‌هاست. استفاده از کاغذ و مقوا در صنایع بسته‌ بندی رو به افزایش است. کاغذ و مقوا از جمله موادی هستند که می‌توانند با توجه به خواسته‌های مشتری، قدرت خلاقیت را در طراحی بسته‌ بندی افزایش دهند. طراحی و ساختار بسته بندی برای هر محصول با توجه به توقعات از آن، می‌تواند متفاوت باشد. امروزه موفقیت در تجارت یک کالا، مرهون به کارگیری طرحی مناسب درقالب ساختار مهندسی شده بسته‌بندی آن کالاست.


نقش طراحان و سازندگان بسته‌ بندی

یکی از ویژگی‌ها و تفاوت‌های عمده طراحی برای بسته‌بندی، با سایر کارهای طراحان گرافیک، از قبیل پوستر یا بروشور، جنبه سه‌بعدی آن است. در طراحی بسته بندی باید توجه داشت که طرح، روی یک سطح دو بعدی به انجام و رویت مخاطبین نمی‌رسد. بلکه بخشی از فضا توسط این طرح اشغال می‌گردد. به عبارت دیگر، طرح بسته‌بندی مثل یک پوستر فقط از یک سمت در معرض دید خریداران قرار نخواهد گرفت. بلکه مانند یک مجسمه دارای حجم است. این نکته در مورد بسته‌هایی که نسبت طول، عرض و ارتفاع آن‌ها به هم نزدیک‌تر است. و در مورد آن‌ها پشت و رو و یا بالا و زیر، چندان معنا ندارد، جدی‌تر می‌شود.

از آنجایی که این بسته‌ها ممکن است از جهات مختلف در قفسه فروشگاه قرار گیرند، باید از همه طرف جذاب و قابل شناسایی باشند. ویژگی سه بعدی بسته‌بندی کار طراحی را حساس، مشکل و در عین حال مهیج و جالب توجه می‌کند. در این مقاله به بررسی چگونگی ساختار و طرح انواع بسته‌بندی متشکل از کاغذ و مقوا به خصوص انواع جعبه‌ها در محصولات غذایی پرداخته می‌شود.

طراحی و ساختار بسته بندی

اهمیت ساختار جعبه

طراحان و سازندگان بسته‌بندی‌ها نباید فراموش کنند، بار القا بسیاری از حس‌های مختلف و هویتی از کالا که مد نظر طراح یا تولید کننده است، بر عهده طراحی و ساختار بسته بندی است. ساختار در کنار عناصر دیگر طراحی، به ویژه فرم و جنسیت مواد که به نوعی از یکدیگر تفکیک ناپذیرند، پیام آور بسیاری از ویژگی‌ها به بینندگان بسته‌بندی و خریداران کالاست. انتخاب یا ایجاد یک ساختار، در طراحی بسته‌بندی‌ها، افزون بر بار هویتی و نیاز بازار و پیشینه‌ی ذهنی خریداران بیشتر براساس نیاز برای به وجود آوردن فرم، اندازه و شکل بسته‌ها است. همچنین عوامل تکنیکی و فنی مانند توانمندی‌های ماشین آلات، یا صرفه جویی در موادو مصالح در آن موثر است. از میان هزاران طرح و ساختار مختلف، باید با ذهن باز، بهترین را انتخاب کرد.


انواع بسته‌ های مقوایی

بسته‌های مقوایی تنوع زیادی در ساختار دارند. بدون در نظر گرفتن ضخامت و نوع مقوا یا لایه‌های تشکیل دهنده‌ی آن‌ها، این بسته‌بندی‌ها را در چهار گروه کلی طبقه‌بندی می‌کنند:

طراحی و ساختار بسته بندی

گروه آخر که مهمترین گروه بسته‌بندی مقوایی است با تنوع زیاد و کاربردهای فراوان نه تنها بخش عمده‌ای از بسته‌های انعطاف‌ناپذیر مقوایی، بلکه بخش مهمی از صنعت بسته‌بندی را تشکیل می‌دهند. تا حدی که وقتی از بسته‌بندی نامی به میان می‌آید، در ذهن اغلب مردم شکل یک جعبه‌ی مقوایی نقش می‌بندد. جعبه‌ها تنوع غیر قابل باوری در ساختار دارند.

دست کم پانصد ساختار پایه، برای آن‌ها طبقه‌بندی شده است که هر یک با تغییراتی در طول، عرض یا ارتفاع، یا شکل قفل‌ها و نحوه شکل گرفتن در یا کف، نمود و قابلیت‌‌های جدیدی می‌یابند. 

جعبه‌ های تاخور مقوایی به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:


ساختار انواع جعبه با لبه برگردان کامل یا FOSE

ساده‌ترین شکل جعبه‌های تاخور مقوایی، جعبه با لبه‌ی برگردان کامل یا FOSE است. در این روش یک ورق مسطح مقوا یا کارتن را برش زده دو لبه یا پانل طولی را روی هم می‌چسبانند. لبه‌ها یا زبانه‌های عرضی، زیر این دو قرار گرفته و نقش حفاظت از ورود و غبار را به عهده می‌گیرند.

نکات مهم در طراحی و ساختار بسته بندی

جعبه کشویی

از دیگر انواع جعبه‌های مقوایی و کارتنی، جعبه‌های کشویی و غلافی هستند. این جعبه‌ها به صورت یک سینی ساخته شده‌اند. غلاف یا جلدی دور تا دور آن‌ها را دربر گرفته، و سینی داخل به صورت کشویی از درون غلاف بیرون می‌آید. این نوع از جعبه‌ها نظیر جعبه‌های ساندویچ و همبرگر کشویی هستند.

جعبه سینی شکل

اگر عمق جعبه، نسبت به طول و عرض دهانه‌ی آن، ناچیز باشد به آن جعبه‌ی سینی شکل گفته می‌شود که بخش دیگری از جعبه‌های مقوایی و کارتن‌ها را تشکیل می‌دهد. اغلب سینی‌ها فاقد درب هستند، اما در مواردی سینی‌ها درب دار هم ساخته می‌شوند. سهولت دسترسی به محتویات این جعبه‌ها بسیار عالی است. از این رو معمولا در سینی‌ها مجموعه‌ای از کالاهای کوچک گذاشته می‌شود، سپس داخل یک کارتن مادر رفته یا همراه با محتویاتشان شیرینگ می‌شوند.

جعبه تلسکوپی

جعبه تلسکوپی نوعی دیگر از جعبه‌های تاخور مقوایی و کارتنی را تشکیل می‌دهند. به این صورت که در و بدنه، به طور مجزا و به صورت جعبه‌هایی جداگانه با دهانه‌ی باز تولید می‌شوند، سپس در، روی بدنه قرار می‌گیرد. هر کدام از این دو بخش ممکن است با چسب یا منگنه حالت سه بعدی به خودبگیرند و یا ساختار آن‌ها طوری باشد که داخل خود جمع شده و بدون چسب استوار شوند. لبه‌های قسمت درب ممکنم است بخشی از دیواره‌ها را بپوشاند، یا بطور کلی آن‌ها را پوشش دهد.
جعبه‌های تلسکوپی که در آن‌ها تا انتها پایین می‌آید، دیواره‌ها را دو برابر کرده و استحکام قابل توجهی پدید می‌آورند. اغلب برای کالاهای سنگین، شکننده و آسیب پذیر از این ساختار استفاده می‌شود.


جزئیات طراحی و ساختار بسته بندی مقوایی

در طراحی جزئیات یک جعبه مقوایی باید به نکات و ظرایف زیادی توجه نمود. شکل و اندازه دیواره‌ها، درها، لبه‌ها، قفل‌ها و زبانه‌های چسب خور و اجرا دقیق آن‌ها نقش مهمی در ایجاد یک جعبه‌ی کارآمد و زیبا دارد. ابعاد این جزئیات براساس اندازه جعبه، ضخامت مقوا، وزن محتوی و دقت عمل ساخت تیغ قالب متغیر است.

توضیح با شکل

طراحی و ساختار بسته بندی
  • تو رفتگی زبانه یا لبه‌لولایی که اغلب به اندازه‌ی ضخامت مقوا یا ۰.۸ میلی‌متر است.
  • تو رفتگی درب جعبه با قفل چاکدار که در جعبه‌های کوچک اغلب ۱ تا ۲ میلی‌متر است.
  • تو رفتگی لبه گرد گیر در جعبه‌های کوچک اغلب ۰.۸ تا ۱ میلی‌متر است
  • شیب ثانویه‌ی لبه‌ی گردگیر که معمولا ۱۵ درجه است.
  • شیب اولیه لبه گردگیر که معمولا ۴۵ درجه است.
  • شانه‌ی لبه لولایی که اغلب ۶ میلی‌متر است. این شانه پشت شانه لبه گردگیر قرار می‌گیرد.
  • شانه‌ی لبه گردگیر که اغلب ۶ میلی‌متر است.
  • طول قفل چاکدار که اغلب در جعبه‌های کوچک ۸ تا ۱۰ میلی‌متر است.
  • عمق یا ارتفاع لبه لولایی که در جعبه‌های کوچک ۱۵ تا ۲۰ میلی متر است.
  • لبه یا زبانه‌ی چسب خور که در جعبه‌های کوچک ۸ تا ۱۵ میلی‌متر است.

جهت درب و کف جعبه‌ ها با توجه به سطح در معرض دید

نوع و شکل درب و کف جعبه‌ها و نحوه‌ی قرار گیری آن‌ها در دو سمت جعبه نقش موثری در چیدمان جعبه‌ها در یک فرم چاپی و صرفه‌جویی در مصرف مقوا دارد. علاوه بر آن، در انتخاب شکل و نوع آن‌ها، میزان انتظار از استحکام و مقاومت جعبه، نیازهای بازار و سابقه‌ی ذهنی خریداران، توانایی ماشین‌آلات جعبه‌‎سازی و پر کنی و بسیاری از مسائل دیگر در نظر گرفته می‌شود.

طراحی و ساختار بسته بندی

شکل کف می‌تواند مانند درب جعبه باشد یا به شکل‌های دیگری ایجاد شود. از سوی دیگر سمتی که درب یا کف جعبه در دست مصرف کننده باز می‌شود، در تعیین اینکه کدام سمت از بسته بیشتر دیده شود و با اصطلاح رو یا رخ جعبه باشد، اهمیت دارد. فشار وزن محتوی درون بسته‌ها، اغلب بر روی کف یا قسمت تحتانی جعبه‌هاست. از این رو شکل و نحوه‌ی قفل شدن کف را با توجه به استحکام و مقاومت مورد نیاز، قابلیت‌های ماشین‌آلات بسته‌بندی و میزان مقوای مصرفی در نظر می‌گیرند.


پرکابردترین انواع قفل برای درب و کف جعبه‌ های تاخور مقوایی

شکل‌ها و ساختارهای بسیار مختلفی به عنوان قفل برای جلوگیری از باز شدن ناخواسته‌ی درب جعبه‌ها وجود دارد. میزان استحکام و مقاومت هر کدام از قفل‌ها در برابر وزن محتوی و فشاری که از درون بر اثر جابجایی محتوی و لرزش‌ها ایجاد می‌شود، متفاوت است. همچنین ضخامت مقوا و انتظاری که از نفوذناپذیری جعبه می‌رود در انتخاب یکی از قفل‌ها موثر است. شکل و نحوه‌ی قفل شدن درب و کف جعبه‌ها گاهی شبیه به هم و گاهی متفاوتند و بیشتر براساس نوع و توانایی‌های ماشین آلات جعبه‌سازی و دستگاه‌هایی که جعبه‌ها را از محتوی پر می‌کنند، انتخاب می‌شود. گاهی میزان مقوای مصرفی و نحوه چیدن آن‌ها در یک فرم چاپی اساس انتخاب است.

 

اتصال‌های متداول لبه جعبه‌ها شامل سه دسته متداول است. “اتصال از بیرون”، “اتصال از داخل” و “نوارچسب از بیرون و داخل” که به صورت زیر می‌باشد.


منابع و مأخذ

  1. کرمانی نژاد، فرزان: نگاهی به طراحی بسته‌بندی. نوبت چاپ اول. انتشارات کارین، تهران، ۱۳۸۵
  2. مرکز مطالعات و پژوهشهای لجستیکی: بسته‌بندی کاغذی و مقوایی. نوبت چاپ اول، انتشارات فرات، تهران، ۱۳۸۸
  3. مجموعه ماهنامه صنعت بسته بندی
  4. مجموعه ماهنامه هنر بسته بندی
  5. Morgan, Conway Lloyd. Packaging design. RotoVision, 1997.
  6. Calver, Giles. What is packaging design. RotoVision SA, 2007.
  7. Roncarelli, Sarah. Packaging Essentials: 100 Design Principles for Creating Packages. Rockport Publishers, 2010.

بیشتر بخوانید: